ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΧΩΡΙΩΝ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΚΟΥΚΟΥΒΑΟΥΝΕΣ Ιστορική, αρχαιολογική και οικονομική μελέτη του χωρίου και του ευρύτερου χώρου του από το 2500 π.Χ. μέχρι το 1821, Δίδεται έμφαση στην περίοδο της Τουρκοκρατίας όπου παρουσιάζονται ανέκδοτα απογραφικά στοιχεία από τα Οθωμανικά Defters και στην προσφορά των κατοίκων του στους χρόνους της Επανάστασης του 1821. Αποτελεί την πρώτη σχετική μελέτη για τα χωριά της Αττικής.
ΟΙ ΒΡΙΚΟΛΑΚΕΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΝΟΜΟΚΑΝΟΝΕΣ Πρόκειται για μια λαογραφική συγκριτική και ιστορική μελέτη με αφορμή την επισήμανση, σε Νομοκάνονες της Τουρκοκρατίας, ειδικών διατάξεων, για την επιβολή επιτιμίων αυστηρών μάλιστα σε λαϊκούς και ιερωμένους, εξ αιτίας των λεγομένων καταχθονίων τους γνωστούς βρικόλακες των νεοελληνικών παραδόσεων. Στη μελέτη, καταγράφονται και αξιολογούνται όσο το δυνατόν μεγαλύτερο πλήθος στοιχείων και επόψεων σχετικά με τους βρικόλακες, όπως αυτά συναντώνται στις παραδόσεις και στις δοξασίες περί θανάτου, στις προλήψεις, στα τραγούδια, στις παροιμίες και στις κατάρες του ελληνικού λαού.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ-ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΗΣ ΤΗΛΟΥ Το νησί της Τήλου ξεχασμένο, μέσα στο νησιωτικό σύμπλεγμα της Δωδεκανήσου. ” Ήταν αδύνατο να φανταστώ, πόση πίστη βάραινε πάνω σ’ αυτές τις άγριες, άγονες, και ανεμοδαρμένες πέτρες στο πέρασμα των αιώνων, ούτε τον πλούτο και τον αριθμό των εκκλησιών που βρίσκονται στο νησί”. Περί τις 150 εκκλησίες, από τον 13ο μέχρι τον 19ο αιώνα συναντώνται σκορπισμένες στα βουνά, στις παραλίες, στα λαγκάδια μα και μέσα στις σπηλιές ή στα κοιλώματα των βράχων.Στή μελέτη παρουσιάζονται οι σημαντικότερες με αποτυπώσεις και φωτογραφίες.Αρκετές άλλες εκκλησίες δημοσιεύονται σε διάφορα επιστημονικά περοδικά.
ΤΟ ΑΓΝΩΣΤΟ ΜΙΚΡΟΜΟΝΑΣΤΗΡΟ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ – ΧΕΛΙΔΟΝΟΥΣ ΣΤΙΣ ΑΧΑΡΝΕΣ ΑΤΤΙΚΗΣ (16oς αι.) ΙΣΤΟΡΙΚΗ – ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ – ΤΥΠΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Ο χώρος της Αττικής είναι γεμάτος από μνημεία που εκπροσωπούν όλες τις ιστορικές περιόδους στη μακραίωνη πορεία της. Οι περισσότερο άγνωστες παραμένουν η βυζαντινή περίοδος και η εποχή της τουρκοκρατίας. Οι διάσπαρτες εκκλησίες αλλά και τα μικρομονάστηρα διασώζουν πολύτιμα και μοναδικά, για την ιστορική έρευνα της περιοχής, στοιχεία. Παρουσιάζεται ένα άγνωστο μικρομονάστηρο του 14ου-16ου αιώνα του οποίου το καθολικό έχει ενσωματωθεί με ένα μονοθάλαμο σπήλαιο που κατά την εποχή της ανάπτυξής του, λειτούργησε και ως φωτάναμα.
Ο ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ ΣΤΟ Ν.Α. ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 16o – 18o ΑΙΩΝΑ Μελέτη για τις σχέσεις των μοναστηριών Παναγίας Χοζοβιώτισσας Αμοργού και Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου σε αυτούς τους κρίσιμους χρόνους, μέσα από ανέκδοτα αρχειακά έγγραφα. Η παρουσίαση και η αξιολόγηση νέων στοιχείων αυτής της περιόδου προσφέρει ερμηνείες και μάλιστα αξιόπιστες, πολλών φαινομένων του σύγχρονου Ελληνισμού. Ιδιαίτερη σημασία έχουν για τα νησιά του Αρχιπελάγους, τις Κυκλάδες, όπου η ιστορία τους σημαδεύτηκε από την παρουσία όχι μόνον των Οθωμανών αλλά και των Λατίνων και άλλων κατά καιρούς κατακτητών, οι πληροφορίες αυτές αποδεικνύονται πολλαπλά πολύτιμες. Άλλωστε η περίοδος της Οθωμανικής κυριαρχίας στην Ελλάδα αποτελεί, όσον αφορά την έρευνα, χώρο ακόμα ελάχιστα μελετημένο.
ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ Ο αγροτικός οικισμός της Γερά Παρουσιάζεται για πρώτη φορά ένας εγκαταλελειμμένος αγροτικός οικισμός στο νησί της Τήλου η γνωστή ως Γερά. Εξετάζεται η αρχιτεκτονική, η τυπολογία και μορφολογία των κτισμάτων, επισημαίνονται οι λειτουργίες του οικισμού, όπως αλώνια, κεραμιδαριά αλλά και οι πηγές νερού, ενώ μελετώνται και τα υπάρχοντα γεωργικά εργαλεία.
ΟΙ ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ ΤΗΣ “ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΩΠΑΪΔΟΣ” ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΓΥΡΩ ΤΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ Παρουσιάζονται σε συνεργασία με τη Μαρία Γρυπάρη οι νερόμυλοι της παλαιάς λίμνης Κωπαΐδας, που λειτουργούσαν κάτω από τη διοίκηση της Αγγλικής Εταιρείας, όπως αυτοί εμφανίζονται στα αρχεία της εταιρείας. Παράλληλα για πρώτη φορά ερευνώνται οι νερόμυλοι στην ευρύτερη περιοχή όπως στο Καλάμι και την Αλίαρτο. Τέλος κατατίθεται και πρόταση για τη δημιουργία ειδικού μουσείου, διαμέσου του προγράμματος Raphael.
Ο ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΒΡΑΝΑ ΣΤΟ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΓΥΡΩ ΤΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ Αναφέρεται στην ετυμολογία του τοπωνυμίου, στις πηγές του μοναστηριού και του οικισμού του, αλλά και στην προσέγγιση του χρόνου ανέγερσής του, σε σχέση και με τις γειτονικές του εκκλησίες του 16ου-17ου αιώνα τον Άγιο Νικόλαο και τον Άγιο Αθανάσιο. Τέλος μελετώνται τα ελάχιστα λείψανα του προεπαναστατικού οικισμού.
ΜΥΛΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ, ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ «…Πρόκειται για μια σημαντική μελέτη η οποία επιχειρείται για πρώτη φορά και η οποία φέρει στην επιφάνεια άγνωστα και σημαντικά πολιτισμικά, ιστορικά, κοινωνικά, δικαιϊκά, τεχνολογικά, οικονομικά, γλωσσολογικά, και λαογραφικά στοιχεία. Επιπλέον τόσο από τις παρατηρήσεις των μνημείων όσο και από τα έγγραφα, εντοπίζονται μαρτυρίες οι οποίες αποδεικνύουν την επαφή και την επικοινωνία των ντόπιων κατοίκων με άλλες περιοχές σε μια προσπάθεια μετάδοσης γνώσεων….. μια εργασία χρήσιμη στον ιστορικό, στον λαογράφο, στον κοινωνιολόγο, στον νομικό και στον φιλόλογο για την αρχειακή της τεκμηρίωση, τις θέσεις της, τους υπαινιγμούς και τα συναφή ζητήματα που θέτει ως γενικότερο προβληματισμό…»
ΔΙΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΤΙΣΙΜΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ Παρουσιάζεται στη σειρά λαϊκά κείμενα της Τουρκοκρατίας, ένα άγνωστο κείμενο από ανέκδοτο χειρόγραφο κώδικα, σχετικά με το κτίσιμο της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινουπόλεως, του τέλους του 17ου αιώνα. Κατατίθενται ορισμένες παρατηρήσεις ως και σχετικό λεξιλόγιο.
ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΑ ΣΤΟΛΙΔΙΑ Συμβολισμός – Λαογραφία 1. αυλόθυρες Με τη μελέτη τούτη καταβάλλεται προσπάθεια για πρώτη φορά να τοποθετηθούν στο χώρο και το χρόνο τα νεοκλασικά μνημεία αλλά και να ερμηνευτούν και να αναδειχθούν τα αποτελέσματα του ψυχισμού του Έλληνα στα νεοκλασικά στολίδια διαμέσου των από αρχαιοτάτων χρόνων συμβολισμών, φυλακτικών, ευγονικών και αποτρεπτικών.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ (12ος-19ος ΑΙΩΝΑΣ) Aρχιτεκτονική-Eικονογραφική περιγραφή. Πρόλογος του Ομ. Καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας Κου Αθανασίου Παλιούρα Παρουσιάζονται χριστιανικά μνημεία τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα σε περιοχές οι οποίες ανήκουν στους δήμους και τις κοινότητες της Βόρειας Αττικής. Πολύχρονη και επίπονη υπήρξε η προσπάθεια στο χώρο της Αττικής για να εντοπιστούν, να καταγραφούν και να μελετηθούν μνημεία ανέκδοτα, άλλα ελάχιστα γνωστά μέσα από δυσεύρετες μελέτες, μνημεία στα οποία έχει τροποποιηθεί η αρχική μορφή τους ή είναι ακόμη άγνωστα στη βιβλιογραφία. Τελικά, συγκεντρώθηκαν μνημεία σημαντικά, από την έποψη της τυπολογίας, ή της μορφολογίας, «αντιπροσωπευτικά» του ύφους της κάθε εποχής, εφόσον χρονολογικά εκτείνονται από τον δωδέκατο μέχρι τον δέκατο όγδοο αιώνα.
ΑΝΕΚΔΟΤΟΣ ΑΣΜΑΤΙΚΟΣ ΚΑΝΩΝ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΒΗΜΑΤΑΡΙΣΣΑΣ Ο Κανόνας, είναι ένα ιδιαίτερο υμνογραφικό είδος που εμφανίζεται, συνδέεται και εξελίσσεται με την πρωτοχριστιανική Ακολουθία του Όρθρου. Ο παρουσιαζόμενος είναι αφιερωμένος στην Παναγία, που φέρει την προσωνυμία η Βηματάρισσα. Με το προσωνύμιο αυτό, η Θεοτόκος τιμάται με ιδιαίτερη λαμπρότητα στην Ιερά Μεγίστη Μονή του Βατοπαιδίου, στο Θεοβάδιστον Άγιον Όρος, στο περιβόλι της Παναγίας. Τα τροπάρια του Κανόνα που παρουσιάζουμε, συναποτελούν ένα θαυμάσιο λειτουργικό ποίημα, ενώ παράλληλα διανθίζονται με πλήθος αθησαύριστα κοσμητικά επίθετα για την Θεοτόκο, χαρακτηριστικό στοιχείο του ποιητικού λόγου, αλλά και της γνώσης του υμνογράφου-γραφέα.
ΡΩΣΙΚΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ Στη μελέτη αυτή παρουσιάζονται δισκάρια τα οποία έχουν εντοπιστεί κατά την εκτέλεση πιλοτικού προγράμματος καταγραφής των Ρώσικων εκκλησιαστικών αντικειμένων. Προέρχονται κυρίως από επισκέψεις σε εκκλησίες της Σαντορίνης και της Μήλου των Κυκλάδων, αλλά και στη Ζάκυνθο. Η μορφολογία της κατασκευής, η τυπολογία της εικονογράφησής τους, το μέγεθός τους ως και η σχέση των εντοπίων με την Ορθόδοξη Ρωσία, είναι στοιχεία τα οποία επισημαίνονται και ερευνώνται. Άλλωστε είναι σχεδόν ανύπαρχτος η σχετική με το συγκεκριμένο θέμα ελληνική βιβλιογραφία.
Ο ΔΙΚΛΙΤΟΣ ΝΑΪΣΚΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΑΝΝΑΣ Εξετάζεται ένα μικρό μεταβυζαντινό μνημείο στην περιοχή Χτυπητό του χωρίου Κουκουβάουνες–Μεταμόρφωση. Πρόκειται για τον δίκλιτο εκ προσθήκης ναΐσκο της Αγίας Άννας, του 16ου-17ου αι. που φέρει τοιχογραφίες. Παρουσιάζονται τα ιστορικά, λαογραφικά στοιχεία του ναΐσκου, η αρχιτεκτονική και τυπολογική περιγραφή του ως και η μελέτη των τοιχογραφιών του που τοποθετούνται στο τέλος του 17ου ή στις αρχές του 18ου αιώνα.
ΟΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΥ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Παρουσιάζονται αρχιτεκτονικά και τυπολογικά, οι μόλις τέσσερεις μεταβυζαντινές εκκλησίες της ευρύτερης περιοχής του Ασπροπύργου και μελετώνται οι τοιχογραφίες τους. Με δεδομένα τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνεται και ιστορικά η σχέση Καλυβίων-Χασάς, καταγράφονται άγνωστα ονόματα οικογενειών των χωρίων Χασάς και Καλυβίων, τοποθετείται χρονικά η απαρχή της δημιουργίας του οικισμού των Καλυβίων και τέλος η θέση και λειτουργία του τσιφλικιού του Στεφάν πασά στον οικισμό Στεφάνι της περιοχής.
Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ – ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΜΥΡΡΙΝΙΟΝ – ΜΑΝΔΡΑ ΚΟΥΝΤΟΥΡΑ – ΑΤΤΙΚΚΗΣ Είναι μια μελέτη για την άγνωστη στη σχετική βιβλιογραφία μονή της Αγίας Τριάδας στη θέση Μυρρίνιο στη Μάνδρα Αττικής. Μια εργασία σύνθετη η οποία αξιοποιεί φιλολογικά, αρχειακά, ιστορικά, αρχαιολογικά και τοπωνυμιολογικά στοιχεία προκειμένου να διαφωτίσει το ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου δημιουργήθηκε, αναπτύχθηκε και καταστράφηκε η συγκεκριμένη μονή. Μια παρουσία η οποία υποθέτουμε ότι ξεκίνησε από τον 11ο-12ο αιώνα, έφθασε σε ανάπτυξη τον 13ο αιώνα, παρήκμασε και καταστράφηκε. Ξανακτίστηκε και συγκροτήθηκε ως μονή κατά τον 16ο αιώνα, αναπτύχθηκε και ανδρώθηκε τον 17ο αιώνα, ενώ έφθασε σε ακμή τον 18ο αιώνα, από όπου σταδιακά, ερημώθηκε. Σήμερα η μονή συνεχίζει να αναπτύσσεται, να επεκτείνεται και να παρέχει αμέριστη τη βοήθειά της στους πιστούς που συρρέουν στο χώρο του καθολικού της.
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ ΒΩΒΟΥΣΙΩΤΗΣ ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΟΥ. ΕΝΑΣ ΜΕΤΑΠΡΑΤΗΣ ΒΛΑΧΟΣ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ. Μία μελέτη που συνδυάζει τη λαογραφία με την οικονομική ιστορία μελετώντας τις μετακινήσεις και τις δραστηριότητες του Βασιλάκη.